Ξεπεσμένοι Ευγενείς
«Ένα σημαντικό παρακλάδι της παράδοσης της Ελλάδας είναι αυτό της ποντιακής…» Όχι, πολύ μπανάλ, πάμε από την αρχή…!
«Πόντος… η πατρίδα μου… η καταγωγή μου…» Όχι πάλι, πολύ βαρύγδουπο, δεν γράφεις και στην στήλη της «Καθημερινής». Πέτρο, συγκεντρώσου!
«Εκατό και ένα χρόνια συμπληρώνονται από την γενοκτονία των Ποντίων…» Όχι, όχι, όχι, πολύ απότομο και υπερβολικό…
Αυτή είναι μια συνισταμένη όλων των προσπαθειών που κατέβαλα προσπαθώντας να γράψω για τον Πόντο, τη γη των προγόνων μου. Μα γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί ενώ θέλω να πω τόσα πολλά για την αγάπη που έχω για την παράδοση του Πόντου και τον πολιτισμό των Ρωμιών δυσκολεύομαι τόσο; Είναι όντως τόσο ιδιάζουσα η περίπτωσή μας; Έχουμε όντως τόσο στραβό κεφάλι που ούτε για εμάς δεν μπορούμε να πούμε μια καλή κουβέντα; Θα μου πείτε εδώ δεν έχουμε λέξη για το «συγγνώμη» καλές κουβέντες θα λέμε; Φευ… ας μιλήσω, λοιπόν, για την δική μου τριβή με την παράδοση, την κληρονομιά μου, το παρελθόν της οικογένειάς μου και για το πώς εγώ τα ανακάλυψα.
Η ενασχόλησή μου με την Πατρίδα ξεκίνησε με την εκμάθηση παραδοσιακών χορών. Όντας παιδί και εγγόνι Ποντίων, «πάππου προς πάππου» δηλαδή, αποφάσισα στο 5ο έτος των σπουδών μου να τιμήσω την καταγωγή μου και να μάθω παραδοσιακούς χορούς. Σαν αδαής νέος ήθελα και εγώ να μάθω να χορεύω τον περίφημο Πυρρίχιο, τα μαχαίρια και να φωνάζω τις «πολεμικές» ιαχές.
Ήξερα από πριν πολλά για την γενοκτονία και τον ξεριζωμό των Ελλήνων από την Τουρκία, καθώς και τα πάθη του προπάππου μου Ματθαίου. Είχα πλήρη επίγνωση του ποιος ήταν ο Μουσταφά Κεμάλ, τι ήταν το αντάρτικο, πού βρισκόταν η Τραπεζούντα. Στην πορεία όμως διαπίστωσα πως όλες αυτές οι πληροφορίες αποτελούν μόνο την περίληψη ενός τεράστιου βιβλίου, το οποίο Ρωμιοί και γηγενείς Έλληνες αγνοούμε επιδεικτικά! Αν ρωτήσουμε κάποιον τυχαίο τι γνωρίζει για τον Πόντο σχεδόν πάντα θα μας απαντήσει για την περιβόητη γενοκτονία, για την λύρα και για τον «πολεμικό Πυρρίχιο».
Για ποιο λόγο όμως δίνουμε τόση μεγάλη βάση σε αυτά; Είναι όντως η σφαγή και τα εγκλήματα των Νεότουρκων το μεγαλύτερο κομμάτι που έχει να επιδείξει ένας λαός που έζησε στην περιοχή για περισσότερο από 2000 χρόνια; Για ποιο λόγο αποκρύπτουμε στοιχεία του πολιτισμού μας, τα οποία μόνο να τον εξυψώσουν μπορούν; Για ποιο λόγο διαπράττουμε το μέγιστο έγκλημα του διαχωρισμού των Ελλήνων της Τουρκίας σε Πόντιους και Μικρασιάτες; Ποια η αιτία της μη ενασχόλησής μας με το θέατρο του Πόντου, την ποίηση, το πανεπιστήμιο της Τραπεζούντας, τον ζουρνά, τον κεμανέ, το βιολί; Το να αποτάξουμε τον μύθο του ότι η Σέρρα δεν έχει καμία σχέση με τον Πυρρίχιο θα τον μειώσει σαν χορό στα μάτια του απλού ακροατή; Ή μήπως κάποιοι δεν είμαστε αρκετά «Έλληνες» επειδή οι πρόγονοί μας έτυχε να μιλάνε μόνο τούρκικα και να φοράνε φέσι;
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι τα φρικτά εγκλήματα που διέπραξαν οι Οθωμανοί και Νεότουρκοι σε Αρμένιους, Έλληνες, Ασσύριους και Κούρδους δεν μπορούν να ξεχαστούν. Όντως, η αρμόδια κυβέρνηση πρέπει να παραδεχτεί τις απτές αποδείξεις για αυτήν την στοχευμένη εξόντωση. Μάλιστα, οι εκδηλώσεις που στοχεύουν στην προώθηση και στην ευαισθητοποίηση των ανθρώπων για αυτό το ζήτημα είναι όχι μόνο πολλές, αλλά ταυτόχρονα ενημερωτικές και πολύ οργανωμένες!
Σε προσωπικό τόνο, όμως, νιώθω πως αυτό το κομμάτι μας έχει εγκλωβίσει ανεπανόρθωτα. Κάναμε αποστολή μας την αναγνώριση της γενοκτονίας χωρίς να συνομιλήσουμε με τα τραύματα που μας άφησε. Στην προσπάθειά μας να δείξουμε την ελληνικότητά μας γιγαντώσαμε την παράδοση και την καταντήσαμε… φολκλόρ! Προτιμούμε να διοργανώνουμε μεγάλα και τρανά φεστιβάλ όπου με περίσσεια ψεύτικης αισθητικής βροντοφωνάζουμε για την πατρίδα μας, αγνοώντας πως έτσι λησμονούμε την πατρίδα μας!
Αντί να προβάλλουμε τα στοιχεία που δείχνουν όντως τις αρετές και την παράδοση των Ελλήνων και της κοινωνίας τους, κρεμόμαστε από ένα γεγονός που, δυστυχώς, το μόνο που θα προσφέρει είναι ανάπαυση στις ψυχές αυτών που χάθηκαν. Ας υποθέσουμε ότι η γενοκτονία αναγνωρίζεται! Μετά; Ποια είναι η επόμενη μέρα; Ή, καλύτερα, θα υπάρχει επόμενη μέρα; Αν όντως ομφαλοσκοπούμε τόσο ώστε να ορίσουμε ως πεμπτουσία της ταυτότητάς μας τον ξεριζωμό μας θα εκλείψουμε πολιτισμικά. Θα χάσουμε την συνείδησή μας.
Δεν είναι βέβαια τόσο μεγάλο το κενό. Υπάρχουν λύσεις και υπάρχει η ελπίδα η συνεχής γενοκτονία μας – ή μάλιστα η αυτογενοκτονία μας – να σταματήσει. Το πιο απλό είναι η καταγραφή όλων των χορών και των σκοπών που υπήρχαν. Ένα μεγάλο αρχείο στο οποίο θα έχουν πρόσβαση όλοι όσοι θέλουν να μάθουν τους χορούς τις μελωδίες και τα τραγούδια του Πόντου. Έτσι, και θα ανοιχτεί ένα μεγάλο κομμάτι της παράδοσης στον υπόλοιπο κόσμο και θα μειώσει τον αδικαιολόγητο εγωισμό των χοροδιδασκάλων για την περίσσεια γνώσης που τους διακατέχει.
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι η προβολή και η… διαφήμιση των στοιχείων της παράδοσης που μας καθιστούν μοναδικούς! Όπως οι Κρητικοί προβάλλουν την περίφημη λεβεντιά και την… αντοχή τους στο ποτό, έτσι και οι Πόντιοι μπορούμε να προβάλλουμε τα ξέφρενα γλέντια όπου κανείς δεν έφευγε μέχρι να τραγουδήσει, τα δίστιχα που αναδεικνύουν την γενικότερη παιδεία μας, αλλά και προαναφερθέντα όπως το ποντιακό θέατρο και πολλά άλλα.
Όπως είπε κάποιος κάποτε: «η παράδοση δεν είναι η συντήρηση αλλά η μεταφορά της φλόγας». Έτσι πρέπει να λειτουργήσουμε. Να μεταφέρουμε τα ήθη και τα έθιμά μας χωρίς συμπλέγματα προγονολατρείας και εθνικιστικών παροξυσμών στις επόμενες γενιές. Μάλιστα, για την επέτειο της 19ης Μαΐου το σωστότερο είναι η ανάδειξη του πολιτισμού μας και το πώς έζησε… όχι το πώς πέθανε. Διότι η ιστορία αργά ή γρήγορα θα μας δικαιώσει. Ας δικαιώσουμε εμείς πρώτα τον εαυτό μας και την ταυτότητά μας.
Εις μνήμην των προγόνων μου :
Γαβριήλ, Χρήστος, Αγάπιος, Πέτρος (γένος Στεφάνογλου/Στεφανίδη)
Ματθαίος, Σωτηρία (γένος Γαβριηλίδη)
