956 Σελίδες για μια Επέτειο
Καθώς αυτές οι λέξεις αποτυπώνονται από το χάος στο χαρτί (Εντάξει! Όχι απαραίτητα στο χαρτί), διαδραματίζονται πολλά. Και μέχρι να βγει αυτή η έκδοση, είναι πιθανό κάποια πράγματα ν’ αλλάξουν.
Το ζήτημα είναι πως σε αυτή την παρουσίαση θα κάνουμε μια εξαίρεση. Δεν είναι αναγκαίο, να γίνει πάλι αναφορά στο περιεχόμενο, τις επιμέρους μελέτες και το ύφος των βιβλίων, και αυτό γιατί τα συγκεκριμένα, παραείναι επίκαιρα. Έχω την εντύπωση πως μετά την εφαρμογή αυτών των τόσο «ευφυών» μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, προετοιμάζεται μια εξέχουσα γιορτή. Ας υπενθυμίσουμε λοιπόν σε όλους, πως ούτε τα 100 χρόνια από την επέτειο της Επανάστασης, γιορτάστηκαν με τη μεγαλοπρέπεια που διακατέχονται οι σημερινές εκδηλώσεις. Διαδραματιζόταν βλέπετε ένας πόλεμος, για να ικανοποιήσει τις επεκτατικές μας ορέξεις ανατολικότερα του Αιγαίου.
Ο τωρινός πόλεμος με τον «αόρατο εχθρό», ελπίζω να αποτρέψει πάλι όλο αυτό το τζέρτζελο, τις μεγαλοστομίες και τις άνευ ουσίας δοξασίες. Πρέπον θα είναι οποιαδήποτε επέτειος, να τιμηθεί με την ασφαλή διαβίωση όλων των κατοίκων μιας δημοκρατίας. Με την εφαρμογή των νόμων. Όλων, μα όλων των κατοίκων. Των προσφύγων, των μεταναστών, ακόμα και των κρατούμενων.
Ύδρα-Παναγιώτης Τέτσης
Τα Βαλκάνια
Mark Mazower (μτφ. Κωνσταντίνος Ν. Κουρεμένος)
(εκδ. Πατάκη) (Εικοστή Τέταρτη Έκδοση, Μάιος 2019)
«Πρωτογονισμός, Βαναυσότητα, Αγριότητα κ.α.» είναι πολλές από τις λέξεις που έρχονται ασυνείδητα στο μυαλό, όταν αναφερόμαστε στη Βαλκανική χερσόνησο και τους κατοίκους της. Πέρα από αυτήν την έκδηλη αναφορά στερεοτύπων και προκαταλήψεων, παρατηρείται πως σπάνια οι ημέτεροι αυτοπροσδιοριζόμαστε ως Βαλκάνιοι. Είτε για να δείξουμε κάποια μας υστέρηση σε σχέση με την προηγμένη Δύση, είτε την υπεροχή σε σχέση με τις άλλες εθνοτικές ομάδες της χερσονήσου.
Για να αποφύγει κανείς, αυτούς τους είδους τις τετριμμένες θέσεις, οφείλει να κάνει μια ενδελεχή μελέτη. Ο Mark Mazower, ορμώμενος από το πνεύμα ελευθερίας που συναντά κανείς στα ιδρύματα που εργάζεται ως πανεπιστημιακός (είπαμε, είναι δύσκολο να αποβάλλει κανείς τις προκαταλήψεις), επιχείρησε μια τέτοια προσέγγιση. Θα λέγαμε πως στην επιστήμη της Ιστορίας, ίσως υπάρχουν, πιο ενδιαφέροντες τομείς να μελετήσουμε και να ασχοληθούμε. Όμως πριν ανοίξω την πρώτη σελίδα, οφείλω να ομολογήσω, πως παρόλη την υποβάθμιση, κάτι πρωτοφανές συνέβη σε αυτήν την περιοχή, που επιμελώς αγνοούμε. Πως μια αυτοκρατορία, η Οθωμανική, κατάφερε να διοικήσει όλες αυτές τις ετερόκλητες ομάδες, για σχεδόν πέντε αιώνες.
“ 691A Irinaland Over the Balkans”-Friendensreich Hunderwasser (1971)
Με τα σημερινά δεδομένα, κάτι τέτοιο φαντάζει αδιανόητο. Το αιματοκύλισμα, οι τονωμένοι εθνικισμοί των τελευταίων χρόνων, το επιβεβαιώνουν. Αν αφήσουμε στην άκρη αυτά τα στιγμιότυπα και τα τοποθετήσουμε σε μια πιο γενική σφαίρα, παρατηρούμε κάποιες θεμελιώδεις αναφορές. Αν διαχωρίσουμε τις στερεοτυπικες εικόνες, το ομιχλώδες τοπίο των Βαλκανίων με τον μεσογειακό ήλιο, τότε θα αποδεχθούμε και την σχετική ενιαία εικόνα,την σχετική ομοιογένεια. Όλα αυτά σε συνδυασμό με μια παράλληλη επίγνωση. Πως η αστική ή η μητροπολιτική μεγαλομανία της Δύσης, είναι απόρροια εκμετάλλευσης πόρων, αποικιοκρατίας, ιμπεριαλισμού και εξίσου αλλεπάλληλων αιματοκυλισμάτων. Δεν έχει να κάνει λοιπόν απαραιτήτως, με κάποια πολιτισμική καθυστέρηση.
Τελειώνοντας το βιβλίο, κρατάω μια πολύ σημαντική υπενθύμιση. Πως δεν ήταν γραφτό να γίνει καμία Επανάσταση, ή ακριβέστερα κανένας απελευθερωτικός αγώνας. Κάποια στιγμή έπρεπε να λυθεί το «Ανατολικό Ζήτημα», και οι κάτοικοι αυτής της περιοχής να εισχωρήσουν στην σφαίρα των εθνων κρατών και της νεωτερικότητας.
“The Wolves (Balkan Wars)”-Marc Franz (1913)
Έστω και διαιρεμένοι, ως Βαλκάνιοι, έχουμε τα εφόδια να αντιπαρατεθούμε στο «κλείσιμο» και τις εκκλήσεις του χθες. Η συνοπτική εργασία του Mazower αποτελεί ένα από αυτά.
“Balkan Erotic Epic”-Marina Abramovic (2005)
Υ.Γ. : Για περαιτέρω εστίαση προτείνεται το «Θεσσαλονίκη: H Πόλη των Φαντασμάτων», επίσης του Mazower (εκδ. Αλεξάνδρεια). H Θεσσαλονίκη, ως κοσμογονία, και το χάσμα της σε σχέση με την ελληνική επαρχία του σήμερα, όπου κατά καιρούς βασιλεύουν ο εθνικισμός,ο ρατσισμός και η μισαλλοδοξία.
Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση
Δημήτρης Χριστόπουλος (εκδ. ΠΟΛΙΣ)(Μάρτιος 2020)
Ίσως ακουστεί υπερβολικό, τολμώ όμως να πω, πως ευτυχώς ο ιός κατάφερε να εξουδετερώσει κάποια από τα κακώς κείμενα που είχαν προηγηθεί. Δεν ξέρω πόσοι θυμούνται τον παραλογισμό που επικρατούσε στην δημόσια σφαίρα, την ώρα που ανθρώπινες ψυχές εργαλειοποιούνταν στα πλαίσια ενός πολιτικού παιχνιδιού στα σύνορα του Έβρου. Δεν ήταν μονάχα τα εξοργιστικά άβαταρ στο Facebook με υπόμνημα : “I stand with Greece” , ούτε οι απευθείας συνδέσεις των αηθών πατριδοκάπηλων της τηλεόρασης. Ήταν κάτι παραπάνω, κάτι το αδιανόητο.Ήταν η ύπαρξη ένοπλων ομάδων,απλών πολιτών. Ήταν η στιγμή που ο ίδιος ο πρωθυπουργός, δήλωσε στο κοινοβούλιο «Πως η Ελλάδα δεν ευθύνεται, για τα δεινά της Συρίας». Δεν ήταν πως δε το περιμέναμε να συμβεί, κάθε άλλο, από το συγκεκριμένο πρόσωπο. Είναι κάποιες δηλώσεις όμως, σαν πράξεις, όπου η ρητορική μίσους και η αφέλεια αφήνουν αναλλοίωτο στίγμα.
Είναι απορίας άξιο το γεγονός πως έχει στηθεί ένα ολόκληρο παιχνίδι εντυπώσεων, για να μας πείσει πως η γη που πατάμε, μας ανήκει. Πως οποιαδήποτε πληθυσμιακή ανακατανομή αποτελεί πρόβλημα. Τίποτε δε μας ανήκει, και η μετακίνηση πάντα συνέβαινε. Έστω και με διαφορετικούς ρυθμούς. Ο Δημήτρης Χριστόπουλος, στον παλμό αυτών των γεγονότων συγγράφει αυτό το κείμενο για να ξεκαθαρίσει τα θεμελιώδη. Πάντα με την απλή καθημερινή γλώσσα, διαλευκάνει οποιαδήποτε πτυχή του συγκεκριμένου ζητήματος που ενδεχομένως να μας διαφεύγει. Με καίριους παραλληλισμούς και περαιτέρω αναφορές, απλουστεύει όσο γίνεται την «Συνθήκη του Δουβλίνου».Το λόγο που αυτή η χώρα παραμένει αποθήκη ψυχών, ονείρων και φιλοδοξιών. Αποθήκη στα πλαίσια μιας ευρύτερης στασιμότητας.
“Cecil Ct London WC2 (The Refugees)”-R.B. Kitaj (1983-4)
Δεν είναι μονάχα η εμφυλιακή διαμάχη της Συρίας, και η δυσχέρεια της Μέσης Ανατολής που χαρακτηρίζουν αυτή την κατάσταση. Δεν χρειάζεται να γυρίσουμε πολύ πίσω. Η πτώση των καθεστώτων και το άνοιγμα των συνόρων συνετέλεσε ώστε τα χαρακτηριστικά των κατοίκων της χώρας να διαφοροποιηθούν επιεικώς σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Σε ένα βαθμό, που οι απόγονοί να μην μοιάζουν ξένοι, να μην μπορεί να διακρίνει κανείς, μια άλλη ταυτότητα [1]. Απολαμβάνουν όμως τα ίδια δικαιώματα, οι μετανάστες δεύτερης γενιάς; Πόσο εύκολο είναι να αποκτηθεί η πολυπόθητη ιθαγένεια;[2] Και γιατί το κράτος κάνει τόσο δύσκολη αυτή τη διαδικασία, ώστε οι άνθρωποι, να λογίζονται ως αόρατοι, ως «φαντάσματα»; Η προσέγγιση αυτών των ερωτημάτων, είναι πιο σημαντική, από μια αλόγιστη υπερηφάνεια, περί της μητρόπολης των Βαλκανίων.
Η αντιμετώπιση της κατάστασης, πέρα από την κατανόηση των κατατρεγμένων απαιτεί και περαιτέρω εσωτερικές και εξωτερικές αναμετρήσεις και διαβουλεύσεις. Διαφαίνεται ότι πέρα από τη ρίζα αυτών των δεινών, δηλαδή των πολέμων και του ιμπεριαλισμού, οφείλεται να δοθούν έστω και μικρές μάχες σε αυτά που ως ένα βαθμό μπορούμε να ελέγξουμε.
“New Immigrants”-Alexander Bogen (2001)
Αξίζει αυτή η ανάγνωση και μόνο για το δέκατο κεφάλαιο.Για την αναφορά στις έντονες ανισότητες που διακατέχουν την εποχή μας. Είναι εξίσου σημαντική με την αξιακή συνθήκη, πως κανένα άτομο δεν επιθυμεί να κλέψει τη ζωή κάποιου άλλου μετακινούμενος σε έναν τόπο. Παρά να δημιουργήσει μια νέα. Αυτή που ενδεχομένως να του υποβάθμισαν.
“Scream/Refugee”-Laolu Senbajo (2017)
Υ.Γ.: Σε αυτή τη στήλη έχει προταθεί και άλλο βιβλίο του συγγραφέα.
Με τις Μέλισσες ή με τους Λύκους
Αγόρευση στη δίκη της Χρυσής Αυγής
Θανάσης Καμπαγιάννης (εκδ. Αντίποδες) (Ιανουάριος 2020)
«Όταν ήμουν έφηβος, μου φαινόταν ότι ο ναζισμός άνηκε σε μιαν άλλη εποχή, άλλα όσο γερνάω, τόσο πιο κοντινή μου φαίνεται αυτή η εποχή». Στα λογοτεχνικά θραύσματα του Édouard Levé ταυτίστηκα περισσότερο με αυτή τη φράση [3]. Κυρίως, γιατί την εποχή που τα διάβαζα, λήφθηκε η απόφαση της καταδίκης της Χρυσής Αυγής, ταυτόχρονα με την υποκριτική θα έλεγα στάση όσων την αντιμετώπιζαν ως κανονικό κόμμα τα προηγούμενα χρόνια.
Μιας δίκης, της πιο σημαντικής δίκης της περιόδου της μεταπολίτευσης. Απόδειξη αποτελεί το γεγονός πως οι εγκληματικές ενέργειες κορυφώθηκαν την περίοδο της παρουσίας της οργάνωσης στο κοινοβούλιο. Αντιλαμβανόμαστε επομένως την έκταση και τις πτυχές που καταλαμβάνει στο δημόσιο χώρο, ένα τέτοιο νομικό γεγονός.
Όπως προανέφερα στην εισαγωγή δεν αξίζει να προβούμε σε περαιτέρω αναλύσεις. Το κείμενο αυτό θα έπρεπε να συντροφεύει οποιεσδήποτε εύλογες αναζητήσεις, παρά τις τεχνικές του ιδιαιτερότητες. Θα διαβάσετε και αλλού, αλλά αξίζει να το επισημάνουμε πως αποτελεί μνημείο πολιτικής ιστορίας: Για την κλιμάκωση του, για τον τρόπο που βγάζει στο φως τους πιο μεγάλους φόβους μας. Για το γεγονός πως αυτή η οργάνωση είχε διασυνδέσεις με διάφορα θεσμικά όργανα, παρά το υπόγειο της λειτουργίας της. Για την αέναη πάλη, για τη δημοκρατία.
Ο συγγραφέας επί τω έργω. Ο Θανάσης Καμπαγιάννης κατά την αγόρευσή του, υπερασπιζόμενος του Αιγύπτιους αλιεργάτες. (φωτ. Τατιάνα Μπόλαρη)
Υ.Γ.: Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Ψαρράς έχει κάνει εκτεταμένη έρευνα για τις θέσεις και τις δράσεις της Χρυσής Αυγής, στο “Η Μαύρη Βίβλος της Χρυσής Αυγής”. Η Χρύσα Παπαδοπούλου υπερασπίστηκε την οικογένεια Φύσσα στη συγκεκριμένη δίκη και η αγόρευσή της, αποτέλεσε το πρωτεύον υλικό για το βιβλίο, “Όρθιος σε Δημόσια Θέα”.
Και τα δύο κυκλοφορούν από τις εκδόσεις “ΠΟΛΙΣ”.
Το Πρόσφατο Μέλλον
η κλασική αρχαιότητα ως βιοπολιτικό εργαλείο
Δημήτρης Πλάντζος, (εκδ. Νεφέλη), (Νοέμβριος 2016)
Έρχεται κάποια στιγμή λοιπόν, που συνειδητοποιείς πως πολλά από τα πράγματα που διδάχτηκες, στο σχολείο και όχι μόνο στα ιδρύματα, δεν είναι τίποτα άλλο από πλάνες. Δύσκολα ή όχι, νωρίς ή αργά, αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.
Προσωπικά, όταν είσαι γύρω στα δέκα και οι επικρατούσες συνθήκες σου επιβεβαιώνουν εκωφαντικά πως είμαστε κάτι το ξεχωριστό, ο περιούσιος λαός, είναι κάπως ζόρικο να μην αφεθείς σε αυτού τους είδους τις πλάνες. Είναι βλέπετε οι αλλεπάλληλες κατακτήσεις των ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων στο ποδόσφαιρο και μπάσκετ, η νίκη στο μουσικό διαγωνισμό της Eurovision και η διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Όλα τα φώτα στρέφονται εδώ. Μέχρι να περάσει μια πενταετία και ξαφνικά όλη αυτή η λάμψη να δώσει τη θέση της στο σκοτάδι μιας φαινομενικά δύσκολης περιόδου, μιας δημοσιονομικής κρίσης. Μια απροσδόκητα απότομη κατακρήμνιση.
“Ruins”-Jozef Koudelka © Magnum Photos
Στις 13 Αυγούστου του 2004 στο ΟΑΚΑ ενηλικιώνεται ένα από αυτά τα παραμύθια. Έπειτα από το συγχρονισμό δύο τυμπάνων, μια απρόσμενη φλόγα θα ανάψει τους Ολυμπιακούς Κύκλους σε μια θεωρητικά υδάτινη επιφάνεια, υπό τους ήχους ενός πομπώδους μουσικού σχηματισμού. Το “Ζεϊμπέκικο του Δία” (sic)(οριενταλιστικό και κλασικό ταυτόχρονα) σηματοδοτεί επιτέλους τη στιγμή όπου “είτε τις αρχαιότητες, είτε με ορθοδοξία”, είτε με Ανατολή είτε με Δύση, των Ελλήνων οι κοινότητες αντανακλούν τεράστια εμβέλεια. Μπορεί να μην κάνουν το διαγαλαξιακό ταξίδι που προμήνυε ο μεγάλος τραγουδοποιός (sic), αλλά όλη η υφήλιος τώρα θα δώσει σημασία. Σημασία και πως όλοι οφείλουν να υποκληθούν σε αυτούς που τους μεταλαμπάδευσαν τα φώτα, το κλασικό μεγαλείο, τις βάσεις για να θεμελιωθεί ο μοντέρνος Δυτικός Πολιτισμός.
Αν και όλη αυτή η υπερβολή περιορίζεται στα πλαίσια του θεάματος, σκεφτείτε όλους αυτούς που συνεχίζουν τις ζωές τους, νωχελικά θα λέγαμε, πιστεύοντας πως είναι συνεχιστές κάποιων λαμπρών αρχαίων προγόνων. Πως κάθε τους ενέργεια, και όλων των όμοιών τους, πρέπει να διαπερνά υπό αυτό το πρίσμα. Οποιαδήποτε παρέκκλιση ίσως να θεωρηθεί προσβολή, ή βεβήλωση, ή αναξιότητα μιας τέτοιας μεγαλεπίβολης κληρονομιάς. Η Ελληνικότητα λογίζεται μέσα από την ύλη. Τα εναπομείναντα μάρμαρα και τα ερείπια. Μέσα από το σώμα και όπως υποδεικνύεται από τον συγγραφέα, μέσω μιας παρερμηνείας αυτού. Μιας ετεροκανονικής πατριαρχικής αντίληψης για το σώμα [4]. Η ιστορία κατά το δοκούν. Η ιστορία όπως μας βολεύει.
“Κροίσος Κούρος”-Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Αυτό υποδηλώνει και ο υπότιτλος της συγκεκριμένης έκδοσης. Η κλασική αρχαιότητα καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις ζωές μας, και με ανορθόδοξο τρόπο μας θυμίζει πως είναι δύσκολο να απαλλαγούμε από την πλασματική εικόνα των συνεχιστών, ενός συμπλέγματος προγενέστερων πολιτισμών. Το υποδεικνύουν άλλωστε και τα πρόσφατα γεγονότα. Θα χρησιμοποιήσω λοιπόν το βιβλίο αυτό ως εργαλείο, για να σχολιάσω γεγονότα που συνέβησαν αφ’ ότου αυτό βγήκε στην αγορά. Θα κάνω βέβαια κάποιες μικρές εξαιρέσεις. Και προσοχή! Οποιαδήποτε πρόσωπα βρεθούν στο στόχαστρο, δεν έχει να κάνει με άλλες εγκληματικές τους πράξεις. Οποιαδήποτε συσχέτιση είναι άστοχη.
Λευκό Καλλιμάρμαρο, νέοι και νέες ντυμένοι στο λευκό και το μαύρο, τυμπανοκρουσίες, αχαλίνωτη λάμψη, λιτή διακόσμηση και ένα επιτηδευμένο γλέντι. Ένα μικρό deja vu, της τελετής έναρξης του “ΑΘΗΝΑ 2004”, ήταν η καμπάνια του “Ελλάδα 2021”. Ο συγγραφέας θα αναρτήσει στο Facebook, το συγκεκριμένο οπτικοακουστικό υλικό, σχολιάζοντας “Kitsch Nation”. Δεν είχε και άδικο εδώ που τα λέμε. Αναδυόταν η ξεπατικωτούρα και η ναφθαλίνη, ελλείψει αυθεντικότητας. Ο Δημήτρης Πλάντζος ήξερε πως όλο αυτό συμπεριλαμβάνεται σε ένα αέναο παιχνίδι με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Σε ένα επίπεδο όπου η αρχαιολογία ξεφεύγει από τα στενά όριά της, από την καταγραφή και τη μουσειακότητα και μπορεί να ερμηνεύσει, να βολιδοσκοπήσει τις ανθρώπινες συμπεριφορές του σήμερα.
Με αυτού τους είδους τη διεισδυτικότητα άρχισε να γράφει πριν περίπου δύο δεκαετίες το συγκεκριμένο βιβλίο, ξεκινώντας από την εποχή της λαμπρότητας που προανέφερα. Στέκομαι ευθαρσώς σε δύο σημεία για να κατακρίνει κανείς την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων. Το δέος που ένιωσα και μια παραπάνω ευαισθησία για αναζήτηση όσον αφορά τις παραστατικές, τις πλαστικές, τις τέχνες γενικά, δεν τα υποβιβάζω. Είναι πολύ σημαντικό όμως να αξιολογείς και να έχεις κριτήρια. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου κατάφερε να αγγίξει το θεϊκό, την ύστατη στιγμή φαντασμαγορίας. Ένα “αιωρούμενο” Κυκλαδίτικο ειδώλιο, ύψους 17 μέτρων σπάει σε κομμάτια, και συγχρόνως ένα τεράστιο ιστορικό άλμα λαμβάνει χώρα στους τηλεοπτικούς δέκτες σχεδόν όλου του πλανήτη. Είναι η στιγμή που ξεπροβάλλει ένας κούρος, και η στιγμή που ένα σύγχρονο έθνος οικειοποιείται τα απομεινάρια, ενός ιστορικού πλαισίου το οποίο ανήκει σε μια σχετικά προγενέστερη και όχι τόσο καθ’ ημάς αρχαιότητα [5]. Μπορεί ο Παπαϊωάννου να γοητεύεται σαν εικαστικός από το μινιμαλιστικό στυλ αυτών των ειδωλίων, ένα στυλ που θυμίζει έντονα τις αφρικανικές μάσκες και τις όποιες επιρροές τους στον Ευρωπαϊκό Μοντερνισμό, αλλά το αφήγημα που κατασκευάζει προσκρούει σε επιεικώς ανιστόρητα βράχια.
Τα ίδια χρονικά άλματα και εξίσου ανιστόρητες οικειοποιήσεις συμβαίνουν και στη “Κλεψύδρα”. Μια παρέλαση αρμάτων με κάποια από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά ευρήματα που βρέθηκαν στη Νεωτερική Ελλάδα και όχι μόνο. Μια ακολουθία με βάση μια χρονολογική καταγραφή. Ένα μπόλιασμα πολιτισμών. Εκεί που τα χρώματα του Μινωικού Πολιτισμού, συναντούν τη νεοκλασική λευκότητα των μαρμάρων και των αγαλμάτων [6]. Εκεί που ο ρωμαίος αυτοκράτορας Ιουστινιανός μαθαίνει ξαφνικά την ελληνική, μέσα από μια αναπαράσταση ενός σημαντικού ψηφιδωτού που βρίσκεται στη Ραβέννα. Και ξαφνικά, οι οραματιστές της Αγιάς Σοφιάς, θα αφήσουν τη σκυτάλη στους ήρωες με τις φουστανέλες. Ότι πρέπει για να μετουσιωθεί σε ύλη το εθνικό φαντασιακό περι αφθοχθονισμού, καθώς οι πέντε αιώνες της Οθωμανικής διοίκησης περισσεύουν στην εν λόγω παρέλαση. Η κλασική αρχαιότητα σε ένα μεγάλο μέρος της τελετής ταυτοποιείται και βάσει του ανθρώπινου σώματος. Ο καλλιτεχνικός επιμελητής, δεν μπορεί να κρύψει την αδυναμία που έχει για αυτό ως υλικό. Το έργο του συνολικά διακρίνεται από αυτό το περιεχόμενο. Μόνο που σε αυτό δε συναντά κανείς τους όποιους περιορισμούς, λογίζουν το σώμα ως μονάχα, αισθησιακό, ως φορέα ρώμης και κάλους. Το σώμα μπορεί να λάβει μέρος σε μια καλλιτεχνική δημιουργία προκαλώντας ποικίλα συναισθήματα [7].
Στέκομαι και σε μια άλλη αναφορά του βιβλίου. Την επιχείρηση της ΕΛ.ΑΣ., εν ονόματι “Ξένιος Δίας”. Μιας επιχείρησης, ενός μέτρου που στήθηκε, για να αντιμετωπιστεί η προσφυγική, μεταναστευτική κρίση. Το στοιχείο της κλασικής αρχαιότητας, δηλαδή η ονοματοδοσία, δεν έχει καμία σχέση με την φιλοξενία βέβαια. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια πρωτοβουλία εκκαθάρισης (sic), αποπομπής, κράτησης και περιορισμού των όσων δεν διαθέτουν τα απαραίτητα έγγραφα για να διαμένουν μόνιμα στη χώρα μας. Το πως λειτούργησε και αν ήταν αποτελεσματικό, δε χρειάζεται να σας παραθέσω στοιχεία και μελέτες. Αρκεί να σας αναφέρω, πως ο γράφων έχει χρειαστεί κάποιες φορές να εξακριβώσει τα στοιχεία του, απλά και μόνο για το μελαμψό της επιδερμίδας του. Στο απόγειο του παραλογισμού, το θεσμικό όργανο της αστυνομίας προσπαθούσε να “ψαρέψει λαβράκια”, τσεκάροντας σκουρόχρωμες επιδερμίδες στο δρόμο. Δεν πτοούμαστε όμως, τα τζίμανια της ΕΛ.ΑΣ., πρέπει κάποια στιγμή να λογοδοτήσουν για την εκτεταμένη κατάχρηση εξουσίας, βίας και καταστολής που βιώνουμε σήμερα. Ως τότε, δεν πρόκειται να προκύψει καμία πολιτισμική αλλοίωση του λευκότατου κλασικού παρελθόντος, από την εισροή σκουρόχρωμων και αλλόθρησκων μεταναστών.
Για το τέλος, οραματίζομαι ένα εκπαιδευτικό σύστημα, όπου οι εκλάμψεις, τα αριστουργήματα του κλασικού πολιτισμού δε θα είναι κτήμα, καμίας νεωτερικής αστικής δημοκρατίας. Οραματίζομαι ένα μέλλον όπου ο Αισχύλος θα είναι κομμάτι μιας παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Όπου το έργο του, “Οι Πέρσες”, δε θα λογίζεται ως μια ιστορία για τους βαρβάρους που απείλησαν να αφανίσουν την απαρχή του Δυτικού Πολιτισμού. Όπου θα λογίζεται ως ένα έργο, που συνδιαλέγεται με την πανανθρώπινη συνθήκη. Όπου θα ταξιδεύει αταξινόμητο στο διηνεκές. Όπου όταν αναλαμβάνει να το σκηνοθετήσει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, δε θα προβαίνει σε γκροτέσκες εκδηλώσεις προγονολατρείας και πατριδοκαπηλίας, απευθυνόμενος πάντα στα... παιδιά του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη!
Σκληρές Εικόνες
Υ.Γ.: O ιστορικός Γιάννης Χαμηλάκης έχει ασχοληθεί με το πως τονώθηκε το εθνικό φαντασιακό μέσα από την αρχαιολογία, στο “Το Έθνος και τα ερείπιά του” (μτφ. Νεκτάριος Καλαϊτζής)(εκδ. Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου).
Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες προέρχονται από τις συλλογές των Νίκου Οικονομόπουλου και Enri Canaj, “Shadows in Greece” και “In the Balkans”.
(© Magnum Photos).
Μία από αυτές είναι τραβηγμένη στα προάστια της Ξάνθης. Σας αφήνω να μαντέψετε ποια είναι.
[1] Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, όσον αφορά το ζήτημα της ταυτότητας. Κυρίως των μεταναστών 2ης γενιάς.
[2] Πρόσφατο άρθρο του συγγραφέα για την απόκτηση ιθαγένειας
[3] “Αυτοπροσωπογραφία”- Εντουάρ Λεβέ, μτφ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. opera
[4] Η μελέτη αυτή μπορεί άνετα να συγκαταλέγεται και να συνυπάρχει με εκείνες των Σπουδών Φύλου (Gender Studies)
[5] Το γεγονός πως απομεινάρια του προϊστορικού Κυκλαδίτικου Πολιτισμού, έχουν βρεθεί και βρίσκονται στη νεώτερη Ελλάδα, δεν υποδηλώνει πως μπορούμε να μιλάμε για “συνέχεια” και πολιτισμική ομοιογένεια με μεταγενέστερους πολιτισμούς.
Είναι τεράστιο το χρονικό χάσμα και οι ενδιάμεσες διαφοροποιήσεις. Την προϊστορική εποχή δεν δύναται να υπάρξει κανένα γλωσσικό τεκμήριο, καμία αναφορά για να στηρίξει αυτό το αφήγημα.
[6] Η “Λευκότητα” της Αρχαίας Ελλάδας έχει αμφισβητηθεί έντονα από αρκετούς μελετητές. Από κάποιους που θα χαρακτηρίζονταν ως και αιρετικοί. [Πηγή 1, Πηγή 2, Πηγή 3]
[7] PRIMAL MATTER (2012), Dimitris Papaioannou [Vimeo]
