Η Γυναικεία Πλευρά της Μουσικής

“This is a man's, man's, man's world” έλεγε ο τεράστιος James Brown σε ένα από τα πιο διάσημα τραγούδια του από το 1966, και δεν είχε κι άδικο. Ειδικά εκείνη την εποχή, ο κόσμος μας ήταν ανδρικός, καθώς οι γυναίκες στο μεγαλύτερο κομμάτι του πλανήτη δεν είχαν τα ίδια δικαιώματα με τους άνδρες, όπως δικαίωμα ψήφου, ίδια εργασιακά δικαιώματα και πολλά άλλα. Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα, το γυναικείο φύλο δεν έχει εξισωθεί πλήρως με το ανδρικό. Κάτι το οποίο παρατηρείται μονίμως στη μουσική βιομηχανία, έναν κατά κόρον ανδροκρατούμενο χώρο. Αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία της μουσικής, ακόμα και σε πιο ανατρεπτικά είδη μουσικής όπως η ροκ, για να διαπιστώσουμε τη δυσαναλογία. Σίγουρα, σε μεγάλο βαθμό, αυτό οφείλεται σε μειωμένες ευκαιρίες, σε προκαταλήψεις και εκμετάλλευση. Ωστόσο, ακόμα και με αυτά τα εμπόδια, πολλές γυναίκες κατάφεραν να διαπρέψουν και να αφήσουν το στίγμα τους στην πέμπτη τέχνη. Με αφορμή λοιπόν το αφιέρωμα του GUM για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, θα μιλήσουμε για μερικές από τις πιο επιδραστικές γυναικείες προσωπικότητες της μουσικής. 

Aretha Franklin

Το μουσικό μας ταξίδι ξεκινάει από τη θρυλική Aretha Franklin, την αποκαλούμενη ως “βασίλισσα της Σόουλ”, μία από τις σημαντικότερες τραγουδίστριες του περασμένου αιώνα. Κόρη γνωστού ιεροκύρηκα, η Aretha από μικρή ηλικία έδειξε ενδιαφέρον για τη μουσική, ξεκινώντας από τη θρησκευτική μουσική (γκόσπελ), με την οποία είχε εξοικειωθεί μέσα από τις λειτουργίες στην εκκλησία που κήρυττε ο πατέρας της. Την εποχή των διεκδικήσεων των δικαιωμάτων της μαύρης κοινότητας στις ΗΠΑ, η Φράνκλιν έγινε δίπλα στον James Brown η φωνή του κινήματος, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι ταυτίστηκαν με τους δύο αυτούς καλλιτέχνες. Μάλιστα, η Aretha τραγούδησε στην κηδεία του Martin Luther King, όσο και της Rosa Parks, αποδεικνύοντας πως ήταν η φωνή συνείδησης των αφροαμερικανών, οι οποίοι την είχαν πάντα στην καρδιά τους, έχοντας συνδέσει το όνομα της με τεράστιες επιτυχίες όπως τα Respect και I Say a Little Prayer.

Janis Joplin

Φυσικά, από αυτό το άρθρο δεν θα μπορούσε με τίποτα να απουσιάζει η Janis Joplin, ίσως η σημαντικότερη τραγουδίστρια της ροκ και της μπλουζ. Το “μαργαριτάρι”, όπως είναι το προσωνύμιο της, που συχνά αποκαλείται και ως η βασίλισσα της ροκ, της μπλουζ αλλά και της ψυχεδέλειας, ήταν προικισμένη με μια εντυπωσιακή φωνή. Αναμφισβήτητα, όλοι όσοι έχουν ακούσει ποτέ ερμηνείες της, την έχουν συνδέσει στο μυαλό τους με το βαθύ γρέζι και την ανατριχιαστική τσιρίδα στη φωνή. Η Janis ήταν η μουσικός που απέδειξε έμπρακτα πως ο δυναμισμός της ροκ μπορεί να συνδυαστεί με τη στεναχώρια της μπλουζ, δύο είδη μουσικής που απέδιδε με το ίδιο πάθος και αγάπη. Όσον αφορά την καριέρα και τη ζωή της, δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από κανέναν άνδρα ροκ σταρ, όντας και μία από τις σημαντικότερες μορφές που συμμετείχαν στο θρυλικό φεστιβάλ του Woodstock. Ζούσε στα άκρα, με μία εντελώς διαφορετική νοοτροπία από αυτήν που “έπρεπε” να έχει μια γυναίκα της εποχής. Η Joplin με τον έντονο και ανήσυχο χαρακτήρα της, κατάφερε να γκρεμίσει τα στερεότυπα και να αποδείξει ότι μια τραγουδίστρια μπορεί να μην είναι άβουλη και αδύναμη, ειδικά πάνω στη σκηνή. Από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες του εικοστού αιώνα, η Janis Joplin δυστυχώς άφησε πολύ μικρό έργο πίσω της, λόγω του πρόωρου θανάτου της στην ηλικία των 27 από υπερβολική δόση το 1970. Ωστόσο, θα είναι για πάντα στην καρδιά κάθε εραστή της ροκ και της μπλουζ. 

Patti Smith

Η punk είναι ένα πολύ ιδιαίτερο μουσικό είδος, με ακόμα πιο ιδιαίτερους καλλιτέχνες. Συγκροτήματα όπως οι Sex Pistols και οι Clash είναι τρανά παραδείγματα της ανησυχίας που διακατέχει αυτό το είδος. Ο τρόπος σκέψης, η νοοτροπία αλλά και φυσικά η μουσική και οι στίχοι καθιστούν το είδος πιο “underground” και πιο ιδιαίτερο. Από τους πρωτεργάτες αυτού του ρεύματος και από τους πιο σημαντικούς του εκπροσώπους, η Patti Smith ίσως είναι και η πιο διάσημη γυναικεία μορφή της σκηνής αυτής. Έχοντας το προσωνύμιο “η νονά της πανκ”, που μόνο υπερβολικό δεν είναι, η Patti είναι από τους καλλιτέχνες που πάντρεψαν την ποίηση με τη μουσική, δημιουργώντας ένα μοναδικό αποτέλεσμα. Άριστη στον αυτοσχεδιασμό, με avant garde καταβολές, με μηδενικούς φραγμούς και περιορισμούς, έχοντας ως εφαλτήριο τη νεοϋορκέζικη underground σκηνή και πιο συγκεκριμένα το θρυλικό CBGB, θα υιοθετήσει έναν πολύ ιδιαίτερο σκληρό ηλεκτρικό ήχο, ο οποίος πλαισιώνει κυρίως ποιήματα της. Κατ΄ ομολογίαν πάρα πολλών μουσικών, η Patti Smith έχει επηρεάσει τους “πάντες”, ενώ έχει κάνει αμέτρητες συνεργασίες με μεγάλα ονόματα αλλά και πολλές επανεκτελέσεις διάσημων ροκ τραγουδιών. Πάντα πολιτικοποιημένη, όπως φαίνεται από πολλά τραγούδια της, συνεχίζει μέχρι και σήμερα να είναι δυναμική ασκώντας κριτική για ό,τι προβληματικό υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο.

Joan Baez

Όλοι ξέρουμε τον Bob Dylan, τον θρυλικό μουσικό της ροκ και της φολκ, και ίσως τον πιο επιδραστικό και σημαντικό καλλιτέχνη της αμερικανικής μουσικής σκηνής του περασμένου αιώνα. Πιθανόν όμως και να μην τον είχαμε γνωρίσει ποτέ, χωρίς τη βοήθεια της Joan Baez, που είναι σταθερά η πιο σημαντική γυναικεία μορφή της φολκ μουσικής, και ας μην συγκινεί πλέον ιδιαίτερα το είδος. Ένα από τα σύμβολα της αμφισβήτησης, των πολιτικών διεκδικήσεων και υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Baez μέσα από τη μουσική της και τους στίχους της κατακρίνει τα κακώς κείμενα από την πρώτη στιγμή που έπιασε την κιθάρα, ερμηνεύοντας κλασικά τραγούδια διαμαρτυρίας αλλά και συνθέτοντας δικά της με αιχμηρό στίχο. Είναι διάσημη για τις πολιτικές της δράσεις, καθώς συνδέθηκε με τις εξεγέρσεις που έλαβαν χώρα στα αμερικανικά πανεπιστήμια τη δεκαετία του 60, ενίοτε ασκούσε δριμεία κριτική κατά του πολέμου του Βιετνάμ και έδειξε τεράστια συμπάθεια για το κίνημα υπέρ των δικαιωμάτων των αφροαμερικανών, ασπαζόμενη τις ιδέες του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Το 1971, συμμετείχε σε συναυλία κατά της Χούντας των Συνταγματαρχών στο Greek Theatre του Berkeley, μαζί με τη Μελίνα Μερκούρη, τον Ζιλ Ντασέν και άλλους Έλληνες. Πάρα πολλά διάσημα τραγούδια της έχουν διασκευαστεί από άλλους μουσικούς, ενώ είναι από τους λίγους καλλιτέχνες που έχουν επιδείξει τέτοιο πάθος για τις δημοκρατικές διεκδικήσεις και τη δικαιοσύνη σε όλον τον κόσμο, έχοντας ως όπλα πάντα τους στίχους, τη μουσική, την κιθάρα και τη φωνή. 

Αν θέλετε να ανατριχιάσετε λοιπόν με τη φωνή της Baez δεν έχετε παρά να την ακούσετε να τραγουδάει Θεοδωράκη με περίσσεια ευκολία. (Άσμα Ασμάτων, Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν, Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης, Στίχοι: Ιωάννης Καμπανέλλης).